‘Ik zeg altijd: van PFAS krijg je kanker en van kanker ga je dood’

Joop Keesmaat en Kees van der Hel uit Zuid-Holland strijden al jaren tegen de vervuiling van Chemours. Met hun actiegroep Gezondheid vóór Alles protesteren ze elke zaterdag voor de poorten van het chemiebedrijf dat zoveel vervuiling in hun omgeving veroorzaakt. Ze doen dan ook graag mee aan ons PFAS-bloedonderzoek.

‘Het is gewoon belangrijk dat dit soort onderzoeken plaatsvindt, zodat je een goed beeld krijgt over hoe ver die PFAS-verontreiniging en andere chemische verontreiniging reikt onder de bevolking,’ zegt Joop. ‘Niet alleen als je dicht bij zo’n fabriek woont, maar ook verder weg. Dan heb je tenminste goede referentiekaders voor toekomstige onderzoeken.’

Pinguïns en zeeleeuwen

‘Hoezo is het vanzelfsprekend dat er PFAS in je bloed worden aangetroffen? Zelfs de minimale hoeveelheid is te veel’, vult Kees aan. ‘Als je hoort en leest dat er zelfs in pinguïns en zeeleeuwen PFAS zijn aangetroffen, op plekken waar totaal geen industrie zit, dan denk je: we moeten nu zorgen dat er een wereld wordt gecreëerd die beter is dan waar we nu staan. En dat kan maar door één ding: PFAS helemaal uitbannen. PFAS blijkt voor de wereld echt het slechtste wat ooit is ontwikkeld.’

In actie tegen Chemours

Kees en Joop wonen allebei in Sliedrecht, onder de rook van Chemours, voorheen DuPont. In 2016 zijn ze de actiegroep Gezondheid vóór Alles gestart na een oproep van de inmiddels aan kanker overleden Bram de Winter. Kees: ‘Die schreef nadat er weer een lozing had plaatsgevonden bij Chemours: het kan niet, het mag niet en toch gebeurt het. En toen dacht ik, ja die man heeft helemaal gelijk.’

Kanker

Joop: ‘De eerste zorgen hadden we natuurlijk al in de jaren tachtig van de vorige eeuw. Toen viel het iedereen op dat in Sliedrecht en omgeving veel meer kanker voorkwam. Vroeg je het huisartsen dan wezen die onmiddellijk naar de fabriek van Chemours, maar verder gebeurde er niet veel. Totdat Bram de Winter begon met het eerste stukje bewustmaking en zei: jongens, we moeten wat doen. Vanaf dat moment zijn wij vol aan meegegaan met Bram.’

Lange adem

Sinds 2019 organiseert de actiegroep elke week een emmertjesprotest bij Chemours om het PFAS-probleem onder de aandacht te brengen. En dat werkt. Kees: ‘Dit is een zaak van de hele, hele lange adem. Als je ziet wat we tot nu toe hebben kunnen realiseren, zijn we verschrikkelijk blij. Aandacht van de media, en van de plaatselijke, landelijke en Europese overheid. Maar ook van een omgevingsdienst en waterleidingbedrijven die veel meer stampij maken dan voorheen. Vroeger stonden ze tegenover ons, nu naast of achter ons.’

Omslag

Joop: ‘In Den Haag zijn ze zich ervan bewust. En in Brussel, in het Europees parlement. Er is volgens mij daardoor echt een omslag in het denken gekomen. Waar ze vroeger zeiden: ach, het valt wel mee, is nu in elk geval duidelijk dat het niet meevalt. Nu nog de strijd van de lange adem om de chemische industrie wat in te laten binden. Want onderschat de lobby van de chemische industrie beslist niet. Die is werkelijk heel erg groot. Op het gemene af.’

Ongemerkt verspreiden

‘Het gaat ook verder dan de chemische fabriek alleen’, zegt Joop. ‘Kijk, dat Chemours PFAS produceert en uitstoot is erg genoeg. Wat wij als mensen zelf ongemerkt doen, is ook best een groot probleem. In een heleboel ziekenhuismaterialen en in huishoudelijke spullen bijvoorbeeld zit PFAS. Het afval daarvan gaat gewoon naar de reguliere vuilverbranding. Daar wordt het verbrand op iets van 800 of 900 graden maar de PFAS wordt daardoor niet vernietigd. Het gaat de lucht en het afvalwater in en we verspreiden het daarmee zelf.’

Opnieuw gevoed

Ook in de bodem zit PFAS. In de omgeving van Chemours worden bewoners daarom gewaarschuwd dat ook hun voedsel besmet kan zijn, maar die adviezen zijn volgens Kees dubbelzinnig. ‘Je mag niet meer dan zoveel keer uit je eigen groentetuin eten; de rest moet je maar bijkopen in de supermarkt. Maar wie garandeert mij dat die spullen die elders in Europa gekweekt zijn, niet ook bespoten zijn met PFAS-houdende gifzooi? Bij alles wat ik consumeer, weet ik één ding: er bestaat een kans dat ik het PFAS-gehalte in mijn bloed weer opnieuw heb gevoed vandaag.’

Zelf controleren

Voor Joop en Kees staat vast dat de overheid meer moet doen. ‘De overheid moet veel meer zelf gaan controleren,’ aldus Kees. ‘Niet uitgaan van de gegevens die worden aangereikt vanuit de chemische industrie, maar een eigen meetsysteem opzetten dat continu, 24 uur per dag, metingen uitvoert. Uitspraken van Chemours als ‘wij houden ons aan de regels’, ‘we werken binnen de vergunningen’ en alle uitspraken die in het verleden gedaan zijn, zijn immers onderuitgehaald door de praktijk.’

Zorgplicht

‘Dus overheid, neem je verantwoordelijkheid, vervul je zorgplicht naar de burgers van Nederland en zorg dat we inderdaad aan de juiste informatie komen, op het juiste moment en in de juiste omvang. Geef middelen, geef geld, investeer meer in omgevings- en controlediensten. En ga niet alleen maar uit van aangereikte informatie waarvan je niet weet of die klopt en compleet is. Kom op met dat geld, het gaat om onze gezondheid!’

Nul uit de pijp

Daar weten ze zelf helaas alles van. Joops vrouw is overleden aan kanker en ook bij hemzelf is de ziekte inmiddels vastgesteld. ‘Kijk, het is zeker dat PFAS slecht is voor je gezondheid. Ik zeg altijd maar heel chargerend: van PFAS krijg je kanker en van kanker ga je dood. Ik ben nog zonder PFAS in mijn bloed geboren, maar de generatie van nu wordt met PFAS in zijn bloed geboren. Dus allereerst moet Chemours stoppen met die PFAS-uitstoot. En vervolgens moet je de omgeving gaan saneren. Als je nu niets doet, wordt het probleem voor de toekomstige generaties alleen maar groter. En zo wil je de wereld niet achterlaten voor je kinderen en kleinkinderen.’

Winnen

Kees sluit zich daar helemaal bij aan. ‘Ik heb geen kinderen en kleinkinderen op de wereldbol gezet om die te laten verzieken door de uitstoot van Chemours. Daarom blijven we knokken totdat we nul uit de pijp hebben bereikt. Wij zeggen dan ook iedere zaterdag na de protestactie: wij gaan dit winnen. En dat gaan we ook.’

‘We blijven knokken tot er nul uit de pijp komt’

Joop Keesmaat (72) en Kees van der Hel (70), Zuid-Holland

Luister en kijk naar het verhaal van Joop en Kees