‘Het is van de zotte dat we het normaal zijn gaan vinden dat iedereen PFAS in het bloed heeft’
Jiska van Soest uit Groningen zag onze oproep voor het PFAS-bloedonderzoek voorbijkomen op social media. Ze was eigenlijk alweer verder gescrold maar ging terug om de post beter te lezen.
‘Toen realiseerde ik me eigenlijk pas hoe erg het is met de PFAS hier.’ Ze doet mee, omdat ze hoopt dat meer mensen wakker worden geschud.
In de tijd tussen het bloedprikken en het wachten op de uitslag schoten Jiska’s gedachten alle kanten op. ‘Het is iets cumulatiefs dus ik dacht: ik ben toch al de vijftig gepasseerd, ik zal wel heel wat hebben opgebouwd zo langzamerhand. En mijn ouders hebben natuurlijk ook PFAS-antiaanbakpannen gebruikt. Dus het ene moment dacht ik: ik ga vast die ernstige norm overschrijden, maar het volgende moment dacht ik weer: het zal wel meevallen. Het zit vooral in vlees, eieren enzovoorts. En ik ben al heel lang vegetariër en sinds een aantal jaar volledig veganist.’

Idioot
‘En toen kwam de uitslag binnen. In eerste instantie voelde ik eigenlijk opluchting. Ik bleef onder de norm en ik dacht, ha, fijn! En daarna drong het tot mij door, wat idioot eigenlijk. Wat ontzettend stom dat ik blij ben met een uitslag waarin ik gewoon kankerverwekkende stoffen in mijn bloed heb. Als ik mezelf toesta er echt over te gaan nadenken, dan word ik er eigenlijk ontzettend boos van dat we het normaal zijn gaan vinden dat iedereen PFAS in het bloed heeft. Dat is toch eigenlijk van de zotte.’
Permanent in je lijf
‘Ik wist dat PFAS overal om ons heen zit, maar dat ook iedereen het daadwerkelijk in het bloed heeft zitten was toch wel eventjes een realisatie. Ja, dat deed me wel wat. Op zich ga je ervan uit dat je een heleboel van waarmee je in contact komt via eten en drinken ook weer uitscheidt. Dat wat je op je huid smeert en binnendringt, er op een gegeven moment toch wel weer uit kan. Ik weet dat ik met heel veel schadelijke middelen in contact kom, maar je kan het op een bepaald moment weer afschudden. En dat dit zo permanent in je lijf zit, dat is voor mij het meest ernstige aspect.’
Zorgen voor mens en milieu
Door haar werk in de zorg is Jiska zich extra bewust van haar gezondheid. ‘Ik zie natuurlijk allerlei mensen die geconfronteerd worden met ziekte. Dat is niet iets wat je bewust wil opzoeken. Daarnaast maak ik me er zorgen over dat PFAS in het milieu inmiddels overal te vinden is. In het grondwater, de bodem. En wat doet dit met de hele biodiversiteit? Mijn zorgen zijn dus tweeledig: zowel voor de mensen als voor het milieu, de omgeving, de natuur.’
Pech?
Hoewel Jiska in de gezondheidszorg werkt, wist ze niet dat er in veel medische hulpmiddelen zoals stents ook PFAS verwerkt zit. ‘Ik weet vrij zeker dat als ik dit bij mijn collega’s ga vragen ze dezelfde oh ja? reactie hebben. Maar zonder stent kan iemand gewoon op korte termijn doodgaan, dus daar stel je geen vragen bij. Die zet je erin. Om dan vervolgens wellicht een probleem op langere termijn gecreëerd te hebben. Hoe vaak zeggen we wel niet: je hebt kanker, je hebt pech. Maar is het wel pech? Ik denk dat die link misschien wel eens onder onze neus en in dat bloed kan zitten en dat we die nog niet voldoende zien.’
Knop omzetten
Jiska zelf eet veganistisch, probeert haar eigen groenten te verbouwen, haalt zoveel mogelijk biologisch en lokaal en gebruikt gietijzeren pannen. ‘En, ik weet niet hoeveel dat doet, maar ik gebruik ook waterfilters.’ Ze snapt dat sommige mensen denken dat dat iets voor hippies is, of voor mensen met geld. ‘Maar er zijn ook dingen die je kan doen waarvoor je helemaal niet zo groen hippie hoeft te zijn, waarvoor je eigenlijk niet eens zo bizar veel in je levensstijl hoeft te veranderen en die financieel haalbaar zijn. Je moet alleen die knop omzetten en het ook willen.’
Verbod
‘Eigenlijk is het meest trieste: je moet accepteren dat niet alles kan. Sommige blootstellingen zijn onvermijdelijk. Je kan proberen die te verminderen, je kan proberen te zorgen dat er weinig nieuws bij komt maar je kan niet op nul komen. En dat moet je accepteren.’ De echte oplossing moet volgens haar van de politiek komen. ‘Wat wij zelf niet meer kunnen vermijden, kan alleen met een verbod langzaam maar zeker verminderd worden. En zelfs dat is dubieus, want PFAS zit nu eenmaal overal in. Maar met een verbod kunnen we er in ieder geval voor zorgen dat het niet meer wordt.’
Haast maken
Neem PFAS serieus en wacht niet langer, is Jiska’s advies. ‘We weten dat het schadelijk is. We hebben sommige PFAS al verboden. En dan geen haast maken met het verbieden van al die stoffen? Dat vind ik nogal wat.’ En dat heeft volgens Jiska alles te maken te maken met belangen. ‘Daar spelen zoveel andere belangen bij dat het heel lastig is om dingen terug te dringen. En we leven helaas in een gemeenschap, in een land, in een wereld waarin de keuzes die minder goed voor ons zijn vaak haalbaarder en makkelijker zijn dan de keuzes die goed voor ons zijn.’
Oproep aan bedrijven en de politiek
‘Ik zou echt willen zeggen: dames en heren politici, dit treft ook jullie. En jullie families en jullie omgeving. Dus wat houd je tegen? En als je weet wat je tegenhoudt, is dát dan belangrijker, of je familie en de toekomst van onze kinderen?’ En dat geldt ook voor de producenten van PFAS. ‘Die zullen moeilijker te bereiken zijn, maar ook daar werken mensen en die zou je moeten kunnen vragen: waar gaat het je nou om? Is die winst belangrijker? Of kan je dat productieproces eens goed onder de loep nemen, ten behoeve van je eigen omgeving, je eigen familie, je eigen vrienden, je eigen kinderen?’
