‘Ik denk echt dat we richting een toekomst moeten waarin we PFAS niet meer gebruiken’
Anouk de Vlieg uit Drenthe is opgegroeid op een boerderij, omringd door velden die werden bespoten met landbouwgif. Daar is haar zorg over schadelijke stoffen ontstaan. Ze doet mee aan ons PFAS-bloedonderzoek omdat ze het belangrijk vindt om veel te meten. ‘Zo weet je wat er gedaan moet worden, want het duurt nu allemaal veel te lang.’
‘Ik vind het heel belangrijk dat in beeld gebracht wordt wat het PFAS-gehalte in het bloed van mensen is. Ik denk namelijk dat wanneer je die gegevens kan verzamelen, je ook wat kan doen aan de aanpak daarvan. Mijn eigen waarden waren veel lager dan ik had verwacht. In eerste instantie heeft dat wel voor wat opluchting gezorgd. Later dacht ik: dat ik onder het gemiddelde zit betekent nog steeds dat ik PFAS in mijn lichaam heb. En we weten eigenlijk niet zeker wat de gevolgen daarvan zijn. Dus ik kan wel opgelucht zijn, maar ook ik heb PFAS in mijn lijf.’
Jaren later nog effect
En dat geldt dus voor alle deelnemers aan het PFAS-bloedonderzoek. ‘Ja, dat had ik eigenlijk wel verwacht. En natuurlijk is dat schokkend, maar het lag wel in de lijn der verwachting. Dit raakt niet alleen de mens, dit raakt de wereld. Ook de dieren, ook het water, alles. Zelfs als je een probleem had in het verleden, ijlt dat nog heel lang na. Dat die PFOA en PFOS nu nog terug te vinden zijn, dat is natuurlijk bizar. Alles wat we vandaag doen heeft jaren later nog steeds effect.’
Laagje PFAS
‘We weten natuurlijk dat PFAS in heel veel producten zit, zoals make-up en regenjassen. Wat ik dan wel bijzonder vind: als je op de achterkant van een doos macaroni kijkt, staat er een hele lijst ingrediënten. Daar moeten we allemaal van weten wat het is, zodat we dat kunnen googlen en kunnen bedenken of we dat tot ons willen nemen. Voor PFAS is dat heel anders. Je denkt er bij het aantrekken van je regenjas niet aan dat je een laagje PFAS over jezelf heen trekt om je te beschermen tegen de regen.’
Actie in plaats van angst
In haar omgeving zijn er meer mensen die zich bezigheden met de kwalijke gevolgen van PFAS en andere gifstoffen. Ook met haar kinderen voert Anouk hier soms gesprekken over. ‘Voor de 14-jarige is het een beetje een ver-van-mijn-bedshow, de 10-jarige vindt het wel interessant. Ons gezin is dus een soort van mini-maatschappijtje waar alle meningen in vertegenwoordigd zijn. Wel vind ik het belangrijk dat je kinderen niet onnodig bang maakt. Ik wil ze eerder actie aanpraten dan angst. Want je kan er iets mee, maar dan moet je er ook wel iets mee doen. Met alleen maar die regenjas niet aantrekken maak je je eigen leven complexer, zonder dat je iets aan de situatie verandert.’
Betere wereld
Anouk probeert zelf wel verandering teweeg te brengen. Als gemeenteraadslid voor GroenLinks zet ze zich in voor een betere toekomst. ‘Ik vind het heel belangrijk om de wereld voor mijn eigen kinderen en voor andere kinderen beter achter te laten dan ‘ie nu is. Maar qua PFAS zien we dat het zich opstapelt en dat we nog steeds geen manier hebben gevonden om dat weg te krijgen, terwijl we ook niet voorkomen dat er meer bij komt.’
Te laat
‘Ik merk dat ik het lastig vind dat we, de samenleving, de overheid, pas zo laat in actie komen. Omdat we zoveel waarde hechten aan die causale verbanden. ‘Komt dit wel echt door PFAS?’ ‘Dat moeten we eerst uitvinden.’ Ondertussen stapelen de PFAS-soorten zich op in ons lichaam en daarna gaan we dan kijken of het schadelijk is. Maar dan zijn we dus te laat. Als je er enig vermoeden van hebt, dan moet je daar nu al krachtig op bijsturen en dat dat niet gebeurt baart me grote zorgen.’
Samen optrekken
Daarom moet de Nederlandse overheid nu in actie komen. ‘In ieder geval een zeer stevige lobby richting Europa. Ik zie namelijk dat het lastig is om het per land aan te pakken. Als je tegen een grote fabriek zegt: jij mag dit niet meer gebruiken of produceren, dan hoef je maar één of twee landen op te schuiven. Dus ik denk dat het belangrijk is dat je daar met meerdere landen, liefst Europees, in optrekt. Of mondiaal. Maar laten we daarbij niet uit het oog verliezen wat we ook nu al als land, provincies en gemeenten kunnen doen.’
Toekomst zonder PFAS
Uiteindelijk is een PFAS-verbod volgens Anouk ‘de enige logische route’. ‘Ik zie ook dat dat met moeilijkheden komt. Want het is heel prettig als een regenjas 100% waterdicht is, en ook nog eens lekker goedkoop. En als je een verbod op PFAS afkondigt, wat voor effecten heeft dat dan? Ik kan me voorstellen dat dat opnieuw zoeken is naar balans. En we moeten ook voorkomen dat het zich van dit deel van de wereld naar een ander deel van de wereld verplaatst. Maar ik denk echt dat we richting een toekomst moeten waarin we PFAS niet meer gebruiken. Punt. En dat we een duidelijk plan nodig hebben over hoe we daar gaan komen.’
